سالها جهان پروژه نوسازی عربستان سعودی را درست درک نکرد. چشمانداز ۲۰۳۰ بیشتر بهعنوان برنامهای برای تنوعبخشی خوانده میشدــ گردشگری، سرگرمی، خصوصیسازی و پروژه معماری نئوم. در اسناد اولیه برنامه، هوش مصنوعی نقش چندانی نداشت. اما اکنون مسئلهای بنیادین تغییر کرده است. عربستان سعودی نمیکوشد هوش مصنوعی را به چشمانداز ۲۰۳۰ اضافه کند؛ بلکه چشمانداز را حول محور هوش مصنوعی بازنویسی میکند و در این مسیر، به یکی از مهمترین اَبرگرههای انرژیـرایانش جهان تبدیل میشود.
این پروژه خلق یک سیلیکونولی در صحرا نیست. ساختاری عمیقتر است: زیرساختی فیزیکی است که خود سیلیکونولیــ و رقبای جهانیاشــ به وابستگی فزایندهای خواهند داشت.
از آیندهگرایی معماری تا آیندهگرایی رایانشی
سالهای اولیه چشمانداز ۲۰۳۰ با آسمانخراشهای نمادین و ابرپروژهها تعریف میشد. نئوم نماد عربستان سعودی جدید بود: آیندهنگر، بلندپرواز و چشمگیر. اما در فاصله سال ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵، کانون توجه تغییر کرد. رهبری عربستان سعودی دیگر این کشور را نه مقصد گردشگری و سبک زندگی، بلکه بهعنوان مرکز جهانی هوش مصنوعی معرفی کرد که بر ذخایر عظیم انرژی، سرمایه حاکمیتی و زیرساخت در ابرمقیاس تکیه دارد.
این یک مهاجرت راهبردی از آیندهگرایی معماری به آیندهگرایی رایانشی است. روایت جدید عربستان سعودی درباره ساختمانها نیست؛ بلکه درباره تراشهها، انرژی، مراکز داده، کابلهای زیردریایی و سامانههای صنعتی است که هوش مصنوعی را در مقیاس گسترده ممکن میکنند.
سرمایه و ظرفیت حاکمیتی برای حرکت سریع
مزیت عربستان سعودی از نکتهای ساده اما نادر آغاز میشود: توانایی اقدام قاطع در مقیاس ملی. صندوق سرمایهگذاری عمومی میتواند دهها میلیارد دلار در زیرساختهای بلندمدت هوش مصنوعی تزریق کند، بدون بروز اصطکاکهای سیاسی که کشورهای غربی را از نفس میاندازد. وقتی حکومت تصمیم به ساخت یک مرکز داده ۵۰۰ مگاواتی میگیرد، پنج سال درگیر مجوز نمیشود، بلکه کلنگ شروع کار را میزند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این موضوع به وزارتخانهها، نهادهای ناظر و شرکتهای دولتی اجازه میدهد بهسرعت به یک مدل توسعه مبتنی بر «اولویت هوش مصنوعی» تغییر جهت دهند. در عربستان سعودی امروز، هوش مصنوعی همسنگ بخش نفت و دفاعی قرار گرفته و بخش راهبردی است، نه آزمایشی.
محور رایانشی آمریکاــعربستان سعودی
مهمترین عامل تقویت بلندپروازیهای بخش هوش مصنوعی عربستان سعودی، هماهنگی با اکوسیستم سختافزاری آمریکا است. توافقهای پیشبینیشده میان آمریکا و عربستان سعودی در حوزه فناوری و امنیتی راه را برای ارسال گسترده تراشههای پیشرفته هوش مصنوعیــ سختافزارهایی بسیار حساس و کنترلشدهــ گشوده است. این تراشهها راهی مراکز داده ابرمقیاس سعودی میشوند که بسیاری از آنها با همکاری شرکتهای آمریکایی ساخته میشوند.
محور در حال شکلگیری اکسایآیـ انویدیاـ سعودی نمونه همین روند است: عربستان سعودی زمین، انرژی، سرمایه و ثبات سیاسی و شرکتهای آمریکایی مدلهای پیشرفته و سختافزار را فراهم میکنند. به این ترتیب، نوعی وابستگی متقابل راهبردی ایجاد میشود: آمریکا یک شریک قابل اعتماد در حوزه رایانش برونمرزی به دست میآورد و عربستان سعودی به گرهی جایگزینناپذیر در زنجیره جهانی تامین هوش مصنوعی تبدیل میشود.
زیرساخت انرژی که همه چیز را تغییر میدهد
آنچه عربستان سعودی را از دیگر مدعیان تبدیل به قطب هوش مصنوعی متمایز میکند، سامانه انرژی این کشور است. هوش مصنوعی فقط درباره الگوریتمها نیست، در اصل درباره انرژیــ انرژی عظیم، پایدار و ۲۴ ساعتهــ است.
و عربستان این انرژی را بهوفور دارد:
- هیدروکربنها تامینکننده بار پایه برای محاسبات صنعتیاند.
- پروژههای هیدروژن سبز ذخیرهسازی کمکربن و بلندمدت را برای مناطق صنعتی ساحلی فراهم میکنند.
- همکاری هستهای غیرنظامی با آمریکا تامین انرژی پایدار و با چگالی بالا را امکانپذیر میکند که برای آموزش مدلهای پیشرفته ایدهآل است.
- ظرفیت عظیم آبشیرینکن مشکل کمبود آب را که مانع گسترش مراکز داده در کالیفرنیا، سنگاپور و اروپای غربی است، حل میکند.
این مجموعه به عربستان سعودی اجازه میدهد پردیسهای رایانشی چندگیگاواتی را با قراردادهای انرژی چنددهساله اداره کند، امکانی که فقط چند کشور در جهان دارند.
مانع نیروی انسانی و استعداد وجود ندارد
منتقدان اغلب به محدود بودن عمق پژوهش داخلی عربستان سعودی در حوزه هوش مصنوعی اشاره میکنند، اما این سوءبرداشت است. عربستان سعودی قصد ندارد به قدرت پژوهشهای پیشرفته هوش مصنوعی تبدیل شود، بلکه میخواهد زیرساخت انرژی–رایانشی لازم را برای کسانی که چنین کاری میکنند فراهم کند.
این کشور به مهندسان زیرساخت، معماران ابری (کلاود)، اپراتورهای مراکز داده و تیمهای کاربردی هوش مصنوعی نیاز دارد، مشاغلی که در سطح جهانی سیال و قابل جذباند، بهخصوص در شرایطی که شرکتهای فناوری آمریکا با موج اخراجها و ادغامها مواجهاند. عربستان سعودی همیشه و در همه دورهها توانایی جذب نیروی کار فنی سطح بالا را داشته است.
نقش جدید: یک اَبَرگره رایانشی جهانی
عربستان سعودی در حال ساخت «سیلیکونولی بعدی» نیست. آنچه ساخته میشود بنیادیتر است: ستون فقرات فیزیکی عصر هوش مصنوعی. تراشهها از مسیر همکاری با آمریکا میرسند. انرژی از هیدروکربنها، هیدروژن و هستهای تامین میشود. آب از طریق شیرینسازی آب شور فراهم میشود. زمین گسترده، سرمایه حاکمیتی، و نیروی متخصص وارداتی است.
این همان انقلاب خاموش در دل چشمانداز ۲۰۳۰ است. عربستان سعودی سعی ندارد مغز هوش مصنوعی جهان باشد، میخواهد اتاق موتور هوش مصنوعی باشد.
و در ژئوپلیتیک دهه آینده، شاید همین نقش اهمیت بیشتری داشته باشد.
ویلیام کینن تحلیلگر بازنشسته اطلاعاتی امور خاورمیانه است که در ناتو و پنتاگون خدمت کرده است. او بیش از ۱۵ سال در خاورمیانه و شمال آفریقا زندگی و کار کرده است.
ترجمه از تایمز اسرائیل
